In Japan genieten beeldjes en poppen aanzienlijke populariteit. In tegenstelling tot wat wellicht wordt verondersteld, hebben ze weinig te maken met de hedendaagse rage en trend van moderne Japanse anime en manga.
Traditionele Japanse poppen hebben door de eeuwen heen een prominente rol gespeeld in de Japanse cultuur en kunnen worden beschouwd als ware kunstwerken. Ze vormen het resultaat van talloze eeuwen van innovatie, creativiteit en verfijning, en vertegenwoordigen een traditionele Japanse kunstvorm die voortdurend in ontwikkeling is.
Ons korte artikel werpt een blik op de geschiedenis, stijl en bijzondere kenmerken van de Japanse poppen die te vinden zijn in het Land van de Rijzende Zon.
De Japanse Kokeshi pop
Kokeshi-poppen zijn houten poppen met een cilindrisch lichaam en een rond hoofd. De oorspronkelijke Kokeshi werden 150 jaar geleden vervaardigd in de Tohoku-regio in het noorden van de Japanse archipel. Ambachtslieden sneden deze poppen uit hout, schilderden ze met bloemmotieven en bedekten ze vervolgens met lak.
In die tijd werden Kokeshi poppen gebruikt als speelgoed voor kinderen en als souvenirs voor Japanse toeristen. Dit houten beeldje heeft een zeer paradoxale geschiedenis en betekenis. Het woord kokeshi betekent "het kind laten verdwijnen", en wij gaan uitzoeken waarom. In de moeilijke tijden van armoede in een dorp werden vrouwen gedwongen om hun eigen kinderen te doden om hen niet te laten lijden aan honger. Voor elk kind dat werd opgeofferd, werd een Kokeshi-pop gemaakt als herdenking. Op deze manier wilde men ervoor zorgen dat de opoffering van deze kinderen voor het voortbestaan van het dorp niet werd vergeten.
Aan de andere kant symboliseert de Kokeshi pop de wens en het verlangen om een gezond kind te krijgen. Binnen de Japanse traditie worden deze prachtige houten poppen aan anderen gegeven als teken van vriendschap of liefde.
De Japanse Daruma pop
De Daruma is een erg populair geluksbeeldje in Japan, erg gewild bij toeristen die ze graag als souvenir kopen. Deze opmerkelijke ronde pop, zonder armen of benen, vertegenwoordigt de stichter van het Zenboeddhisme, de legendarische Bodhidharma. Volgens de legende mediteerde Bodhidharma 9 jaar onafgebroken, sneed hij zijn oogleden af om niet in slaap te vallen, en atrofieerden zijn ledematen door gebrek aan beweging.
De Daruma-pop staat bekend als een geluksbrenger die één specifieke wens kan vervullen. Bij aankoop heeft de Daruma lege ogen. Wanneer je een wens maakt, schilder je het eerste oog en plaats je het beeldje op een zichtbare plek zodat je het dagelijks kunt zien. Zodra je wens in vervulling gaat, schilder je het tweede oog en kun je een nieuwe wens doen met een andere Daruma.
De Japanse Hina pop
De elegante Hina-poppen hebben hun oorsprong in de Heian-periode (794-1185) en zijn nauw verweven met het Meisjesfeest, ook bekend als Hina Matsuri, dat jaarlijks op 3 maart wordt gevierd. Dit festival vindt zijn oorsprong in een eeuwenoud gebruik uit de Heian-periode, waarin de adel beeldjes van het keizerlijke paar schonk die het hof symboliseerden en bescherming boden tegen boze geesten.
Tegenwoordig wordt 3 maart gevierd als de speciale dag voor elk jong meisje in het land. Ter gelegenheid van dit feest ontvangt het meisje van haar familie een nieuwe Hina-pop om aan de familiecollectie toe te voegen. De poppen kunnen het keizerlijke paar, courtisanes, muzikanten, ministers en samoerai afbeelden. Afhankelijk van de middelen van de familie kan deze collectie tot 15 poppen bevatten, die op een platform (hina dan) worden geplaatst en bedekt met een rode loper (dankake), gerangschikt in een nauwkeurige hiërarchische volgorde. Deze volgorde kan variëren afhankelijk van de regio in Japan, maar de keizer en zijn vrouw staan altijd bovenaan.
De Japanse Musha pop
Musha-poppen representeren krijgers en strijders, variërend van de keizer, de keizerin, premiers, en samoerai tot personages uit sprookjes. Deze krijgerspoppen worden met grote zorgvuldigheid vervaardigd, met een indrukwekkend gevoel voor detail. Ze stellen mannen en vrouwen voor in volledig harnas, met helmen, wapens en soms zelfs paarden. Opvallend is dat sommige uitvoeringen van de Musha-pop kinderlijke trekken hebben, wat een opvallend contrast vormt met het traditionele beeld van de stoere krijger.
De Musha pop is nauw verbonden met het jongensfestival dat op 5 mei gevierd wordt, bekend als Tango No Sekku. In de dagen voorafgaand aan 5 mei worden deze poppen, die militaire en mythische helden voorstellen, tentoongesteld op een klein platform met drie niveaus, bedekt met groene doeken.
De Japanse Gosho-pop
Gosho-poppen zijn mollige baby's met grote ronde hoofden, kleine ledematen, en een zeer bleke huid. Deze poppen kunnen volledig naakt zijn of gekleed in prachtige, gedetailleerde kleding, inclusief accessoires en een kapsel dat typerend is voor de Edo-periode (1603 - 1868).
De naam "Gosho-poppen", wat letterlijk "paleispoppen" betekent, komt voort uit het feit dat ze werden vervaardigd voor het keizerlijk hof. Ze werden namens de keizer gepresenteerd aan elke afgezant die een beleefdheidsbezoek bracht aan het keizerlijk paleis. Deze mollige poppen werden beschouwd als symbolen van geluk, bescherming, en vruchtbaarheid. Ondanks de eerste indruk worden Gosho-poppen niet gemaakt van porselein, maar van een mengsel van rijstpasta en geplette oesterschelpen.
De Japanse Kimekomi pop
Kimekomi verwijst vooral naar een Japanse techniek om poppen te maken. Deze poppen worden uit hout gesneden en vervolgens versierd met stukjes stof. De techniek omvat het insnijden van het hout, waardoor de randen van de stof direct op het houten lichaam kunnen worden gedrukt. Het hoofd en de handen worden bedekt met gofun, een witte pasta gemaakt van fijn oesterschelppoeder vermengd met lijm. Het haar kan uit het hout worden geknipt of worden toegevoegd in de vorm van een pruik.
Kimekomi-poppen zijn ontstaan in Kyoto in de jaren 1700. Volgens de legende was het een bediende van de Kamigamo-tempel die de eerste pop creëerde van restjes stof en wilgenhout die langs de oevers van de Kamo-rivier werden gevonden. In het begin werden deze poppen Kamigamo genoemd, naar de tempel. Pas later kregen ze de naam Kimekomi, vernoemd naar de techniek waarmee ze werden vervaardigd. Deze houten poppen zijn zeer geliefd in Japan, en er zijn zelfs Kimekomi-poppenmaakpakketten beschikbaar voor hobbyisten.
De Japanse Karakuri pop
Karakuri-poppen zijn automaton-poppen die buitengewoon populair waren tijdens de Edo-periode. Ze vertegenwoordigen het verbluffende resultaat van uitmuntend artistiek vakmanschap, technische virtuositeit en een vleugje Japanse fantasie. Onder hun prachtige zijden kleding verbergen deze mechanische poppen een ingewikkeld systeem van veren en tandwielen waardoor ze tot leven komen.
Deze poppen staan ook bekend als zashiki karakuri, letterlijk "kamer automaat poppen". Ze werden ontworpen om gasten te vermaken tijdens banketten aan het keizerlijk hof, in de huizen van kooplieden of gewoon in de privéwoonkamers van rijke Japanners.
Een van de meest bekende Karakuri-poppen is ongetwijfeld de theeserveerautomaat. Deze pop houdt een dienblad vast waarop je een kopje thee kunt zetten. Zodra het kopje op het dienblad wordt geplaatst, begint de automaat naar de gast toe te bewegen, waarbij hij subtiele hoofdbewegingen maakt. Wanneer het kopje van het dienblad wordt verwijderd, stopt de automaat, en als het kopje weer op het dienblad wordt gezet, draait hij zich om en draagt het terug naar de gast.
De Japanse Bunraku marionet
Het Japanse poppentheater vindt zijn oorsprong in de Azuchi Momoyama-periode (1573-1603). Bunku-poppen worden met uiterste zorg uit hout gesneden en vervolgens met de hand beschilderd. Het hoofd en de handen worden vervaardigd door gespecialiseerde ambachtslieden, meester-hoofdbeeldhouwers, vanwege hun buitengewone complexiteit. Het ontwerp van het hoofd is zo gemaakt dat het gezicht tijdens het verloop van het verhaal van expressie kan veranderen, variërend van het engelachtige gezicht van een jong meisje tot het angstaanjagende gezicht van een demon.
De hoofdpoppen zijn aanzienlijk groot, variërend van 1,20 tot 1,50 meter, en ze zijn zeer zwaar, waardoor drie personen nodig zijn om ze te bedienen. De eerste poppenspeler beheert het hoofd en de rechterarm, de tweede manipuleert de linkerhand, en de derde beweegt de voeten en benen van de pop. Deze gecoördineerde inspanning vereist uitmuntende samenwerking om de pop een natuurlijke en geloofwaardige beweging te geven. Poppen die secundaire personages vertegenwoordigen, kunnen eenvoudiger zijn en door één persoon worden bediend.
