De Grote Golf van Kanagawa behoeft geen introductie. Het is een beroemde Japanse prent die kunstenaars over de hele wereld heeft gefascineerd sinds zijn creatie.
Het is een Japanse prent die diep geworteld is in de ukiyo-e-beweging, die de vergankelijkheid van ons vluchtige leven probeert over te brengen. Deze prenten vertegenwoordigen de rijke traditie van de Japanse kunst.
Ken je de achtergrond en diepe betekenis van Hokusai's meesterwerk, "De Grote Golf bij Kanagawa"? Als je een liefhebber bent van Japan en zijn kunst, staan we klaar om je meer te vertellen over dit iconische werk en de verborgen verhalen die hebben bijgedragen aan zijn immense populariteit. Veel leesplezier! 😊
Hokusai, de grote meester van de Japanse prentkunst
Je hebt waarschijnlijk al eens gehoord van de beroemde Japanse schilder, bekend om zijn series landschappen. Katsushika Hokusai, geboren in 1760 in Edo, de voormalige hoofdstad van Japan, is een wereldwijd gerenommeerde kunstenaar. Hij was een tekenaar, schilder, graveur en schrijver, en wordt beschouwd als de ultieme meester van de Japanse prentkunst. In zijn werken verbeeldde hij vaak natuurlijke elementen met een spirituele diepgang die hij ontleende aan het boeddhisme. Hokusai wordt ook beschouwd als de vader van de "manga," wat "spontane schets" betekent. Hij leefde tot 1849 en stierf op 89-jarige leeftijd, en het was pas aan het einde van zijn leven dat hij enkele van zijn mooiste werken produceerde.
Van links naar rechts: portret door Hiroshige; prent door Harunobu Suzuki; portret door Hokusai.
Maar weet je wat een prent is? Het is een afbeelding die wordt gemaakt met behulp van houtsnedetechniek, waarbij een tekening met Oost-Indische inkt als basis dient. Dit proces omvat de medewerking van een kunstenaar die het ontwerp maakt, een graveur die het reliëf in een houten blok maakt, en een drukker die deze gravure gebruikt om met inkt bedekte oppervlakken op papier te produceren. Het doel is om kunstwerken in grote hoeveelheden te reproduceren tegen een betaalbare prijs. Deze traditionele techniek begon oorspronkelijk in zwart-wit, maar in 1765 verschenen kleurenprenten voor het eerst, met dank aan Harunobu Suzuki.
Ukiyo-e, een populaire kunstvorm
Ukiyo-e is een Japanse artistieke beweging 🎨 die niet-academische prenten en schilderkunst uit de 17e tot de 19e eeuw omvat en de betekenis "beelden van de zwevende wereld" (ukiyo) draagt. Deze stroming heeft diepgaande boeddhistische wortels en drukt een instabiele en illusoire realiteit uit waar we ons niet aan moeten hechten. Het vertegenwoordigt tevens de filosofie van het leven in het huidige moment en de voortdurende verandering van de wereld.
De historische context van ukiyo-e
In die tijd onderging Japan politieke isolatie, opgelegd door de shoguns na een lange periode van burgeroorlog. Dit leidde tot de teloorgang van de militaire aristocratie en de opkomst van een nieuwe middenklasse. Met de totstandkoming van vrede bloeide de kunst op, en ze moest zich aanpassen aan dit nieuwe publiek. Ukiyo-e weerspiegelde de belangen van deze sociale klasse door het dagelijks leven vast te leggen, variërend van courtisanes tot acteurs in het beroemde Kabuki-theater en Sumo-worstelaars. Ook staat ukiyo-e bekend om zijn erotische scènes (shunga), die destijds door de autoriteiten werden gecensureerd.
In de 19e eeuw wisten kunstenaars zoals Hokusai en Hiroshige de censuur te omzeilen door een nieuwe stijl te ontwikkelen: de weergave van beroemde landschappen (meisho-e) in horizontaal formaat. Deze twee kunstenaars speelden in op de groeiende belangstelling van het publiek voor de natuur en brachten een revolutie teweeg in de Japanse prentkunst.
Analyse van de grote golf van Kanagawa
Een van de meest beroemde werken in de Japanse kunstgeschiedenis is "De Grote Golf van Kanagawa," ook bekend als "De Golf." Deze houtsnede werd in 1831 gemaakt door Katsushika Hokusai toen hij 70 jaar oud was en is zijn meest iconische prent. Het maakt deel uit van de serie "Thirty-Six Views of Mount Fuji" en belichaamt de essentie van ukiyo-e kunst.
De zee en vissers bij Kanagawa
Drie opvallende elementen springen in deze compositie naar voren: de zee, de boten en de berg. In de voorgrond zie je twee golven die drie boten dreigen weg te spoelen voor de kust van Kanagawa. De boten lijken waarschijnlijk oshiokuri-bune te zijn, die werden gebruikt voor het vervoer van goederen naar de hoofdstad tijdens de Edo-periode. De eerste golf vertoont gelijkenissen in vorm met Mount Fuji, terwijl de tweede golf enorm is en meer dan de helft van het kunstwerk beslaat. Men vermoedt dat dit een reizende golf van diepere zee is (grote okinami). Bij nauwkeurige observatie zie je de gekromde vingers van een monster die een vijandige uitstraling geven aan deze krachtige golf die op het punt staat de vissers te overspoelen.
De berg Fuji vanuit een andere hoek
Op de achtergrond prijkt Mount Fuji, het embleem van Japan, centraal in de verzameling "Zesendertig Aanzichten van de Berg Fuji." Het is ongebruikelijk om dit nationale icoon op de achtergrond te plaatsen. De beroemde vulkaan lijkt uiterst klein in vergelijking met deze immense golf. Persoonlijk denk ik dat Hokusai hiermee een zekere provocatie naar dit fascinerende object benadrukt.
Hokusai's handtekening
Linksboven in de compositie bevinden zich Hokusai's handtekening en een cartouche met de titel van de serie: "Zesendertig Aanzichten van de Berg Fuji / bij Kanagawa / Onder de Golf." Het is opmerkelijk dat de kunstenaar in deze collectie vier verschillende handtekeningen gebruikte.
Interpretatie van Hokusai's "De golf"
In het schilderij "De Grote Golf bij Kanagawa" kun je zien hoe de aardse en hemelse elementen met elkaar in evenwicht zijn. De wilde zee in contrast met de rustige, vredige lucht roept associaties op met de Yin Yang-filosofie. Op dezelfde manier wordt het dominante blauw van de zee getemperd door zijn complementaire kleur: het geel van de lucht. Het resultaat is een perfect uitgebalanceerde compositie.
De vergankelijkheid en de kracht van de natuur hebben boeddhistische en shinto-connotaties. Hokusai's werk kan worden gezien als een uitdrukking van de kwetsbaarheid van de mens tegenover een almachtige en onvoorspelbare natuur.
Vind The Great Wave of Kanagawa op je favoriete Japanse producten!
De Golf en zijn westerse invloeden
De schilder werd beïnvloed door westerse kunsttrends, die een aanzienlijke rol speelden in het succes van zijn werk. Deze invloeden omvatten het gebruik van perspectief met overlappende vlakken en het gebruik van Pruisisch blauw.
Pruisisch blauw, een modieuze kleur
Pruisisch blauw, dat zo'n 20% van het kunstwerk uitmaakt, geeft het zijn kracht en impact. Ook bekend als Berlijns blauw, is het een diepblauw pigment met neiging naar groen. Het werd uitgevonden in Duitsland en naar Nederland gebracht, vanwaar het werd geïmporteerd voor gebruik in Hokusai's werk. Deze trendy kleur gaf ukiyo-e een nieuwe dimensie en heeft relatief goed door de tijd heen standgehouden.
De invloed van het Japonisme in het Westen
Tijdens het Meiji-tijdperk opende Japan zich voor de wereld, en daardoor begon de lokale bevolking geleidelijk minder interesse te tonen in prenten, ten gunste van westerse producten. Aan de andere kant raakten Europese kunstenaars geïntrigeerd en beïnvloed door de Japanse kunst en cultuur, wat leidde tot de stroming bekend als het Japonisme.
In tegenstelling tot het classicisme omarmden de impressionisten nieuwe esthetische keuzes die worden geassocieerd met het Japonisme. Heldere kleuren en eenvoudige vormen waren kenmerkend. Het was dus het Westen dat nieuw leven inblies in de populariteit van prentkunst, waarbij Hokusai de virtuositeit van deze kunst het beste belichaamde.
Félix Bracquemond, schilder en graveur, liet zich als één van de eersten inspireren door de tekeningen van de Japanse meester en verwerkte ze in zijn kunstwerken. ater werden Hokusai's golven een bron van inspiratie voor vele westerse kunstenaars, waaronder Van Gogh, Pissarro, Cézanne, Gauguin en Monet.
De impressionisten deelden met de Japanse kunst een liefde voor de natuur en een fascinatie voor vergankelijkheid. Sommige impressionistische kunstenaars bezaten zelfs uitgebreide collecties Japanse prenten. De Post-Impressionisten en de Nabis werden op hun beurt waarschijnlijk beïnvloed door de scherpe lijnen, levendige kleuren en gedurfde composities van deze prenten. De invloed van de Japanse kunst strekte zich zelfs uit tot de muziek, waar Claude Debussy, de beroemde Franse componist, La Vague de Kanagawa op de cover van zijn partituur gebruikte in 1905.
Vandaag de dag zijn kopieën van dit meesterwerk te vinden in verschillende musea over de hele wereld: het Metropolitan Museum of Art in New York, het British Museum in Londen, de Bibliothèque Nationale, het Musée Guimet in Parijs en het Maison Claude Monet in Givergny. De meeste Japanse prenten komen uit 19e-eeuwse privécollecties.
De Golf heeft door de jaren heen talloze artistieke en marketingrevivals gekend. Wist je dat het zelfs diende als inspiratie voor het Quiksilver-logo vanwege de associatie met surfen (de golf) en snowboarden🏂 (de berg)?
Van links naar rechts: een creatie door Dan Cretu; een campagne om bewustwording te creëren over oceaanvervuiling; het Quiksilver-logo.
