Wanneer je het geluk hebt Japan te bezoeken, zul je ongetwijfeld vaak kleine kattenbeeldjes met hun pootjes omhoog zien bij de ingangen van winkels, restaurants en soms zelfs bij mensen thuis. In het Japans staat deze kat bekend als maneki neko. Maar wie is deze gelukskat eigenlijk?
Wat is een maneki neko?
Een maneki neko is in feite een traditionele Japanse geluksbrenger. De term 'maneki neko' betekent letterlijk 'de verwelkomende kat' of 'de uitnodigende kat' in het Japans (招き猫). Het beeldje toont een zittende kat met een glimlach en één of twee opgeheven voorpoten. In Japan wordt deze gelukskat op 29 september gevierd, en de boeiende geschiedenis ervan gaat heel ver terug.
Waarom een kat en waar vindt de oorsprong plaats? Legendes gekoppeld aan de Maneki Neko
De geschiedenis van de Maneki Neko is enigszins vaag. Er circuleren verschillende legendes over het verhaal van deze kat, maar de meest bekende vertelt over een welgestelde heer genaamd Naotaka Ii.
De tempel kat en de heer Naotaka Ii
Tijdens de Edo-periode (1603-1867), ten westen van Tokio, bevond zich een verwaarloosde tempel. Deze werd beheerd door een uiterst arme priester, wiens enige metgezel een kat genaamd Tama was, met wie hij zijn schamele middelen deelde. Op een dag passeerde de rijke heer Naotaka Ii deze tempel op weg naar huis van de jacht, toen een hevige storm losbarstte in de lucht. Hij zocht zijn toevlucht onder een boom recht tegenover het voorplein van de tempel, waar Tama de kat zichzelf verzorgde door zijn poten te likken en ze achter zijn oren te stoppen. De heer raakte geïntrigeerd door de kat en, doordat het leek alsof het dier hem uitnodigde, verliet hij zijn schuilplaats om dichterbij te komen. Enkele seconden later sloeg de bliksem in op de boom waaronder hij eerder had geschuild.
Zonder deze kat, die hem leek te wenken met zijn opgeheven poot, zou heer Naotaka Ii niet meer in leven zijn geweest. Als blijk van dankbaarheid bood de heer de priester voldoende geld om de tempel te restaureren en een comfortabel leven te leiden. Toen de kat stierf, werd er een standbeeld van hem opgericht, zittend met zijn poot omhoog, ter herinnering aan die stormachtige dag. De lokale bevolking geloofde dat de kat zijn eigenaar geluk en voorspoed had gebracht, waardoor het beeld van de kat werd gereproduceerd en geplaatst in huizen en bij winkelingangen. Zo ontstond de Maneki Neko.
Maneki neko beelden bij de Gotokuji tempel.
De tempel die in de legende wordt genoemd, is de Gotokuji-tempel in het Setagaya-district, ten westen van Tokio. Op het altaar van deze tempel vind je talloze beeldjes van de maneki neko, geplaatst door mensen die hopen geluk en voorspoed aan te trekken.
De courtisane en haar kat
Een andere legende vertelt over een courtisane genaamd Usugumo, die met haar kat woonde in Yoshiwara, ten oosten van Tokio. Op een nacht greep haar kat haar kimono en begon er wild aan te trekken. Hoewel de courtisane probeerde hem tegen te houden, bleef de kat haar prachtige kimono beschadigen door eraan te trekken. Wanhopig om hulp riep ze de eigenaar van het bordeel, die met een zwaard naderde. Hij geloofde dat de kat bezeten was en hakte met één klap de kop eraf. De kop van de kat vloog de lucht in en beet met een laatste ademtocht een slang dood die op het punt stond de courtisane aan te vallen.
Toen Usugumo besefte dat haar kat haar probeerde te beschermen tegen de slang, was ze gebroken door de dood van haar trouwe metgezel. Om haar te troosten sneed een klant een klein houten beeldje van haar kat, met één poot omhoog als waarschuwing voor gevaar. Zo ontstond de traditie van de maneki neko.
De oude vrouw en haar kat
In een andere legende werd een arme oude vrouw gedwongen haar kat te verkopen om te overleven. Kort daarna verscheen haar kat aan haar in een droom en vertelde haar een kleibeeld van hem te maken. Bij het ontwaken gehoorzaamde ze, vervaardigde een klein beeldje van haar kat en slaagde erin het te verkopen. Ze maakte er meer, en al snel kwamen mensen van heinde en verre om haar populaire beeldjes te kopen. Zo werd de arme vrouw rijk dankzij haar kat, en voor de derde keer in dit verhaal werd de traditie van de maneki neko geboren.
De Japanse gelukskat
Dit kattenbeeldje, dat traditioneel bij de ingang van winkels staat of prominent in Japanse huizen wordt tentoongesteld, staat bekend als een krachtige geluksbrenger die geluk en voorspoed brengt aan iedereen die er een bezit. De effectiviteit van deze Japanse kat wordt bepaald door de opgeheven poot, de kleur en de symbolen die op de buik zijn afgebeeld. Laten we ontdekken wat hierachter schuilt...
Het gebaar van de uitnodigende kat
Waarom wordt de maneki neko de 'uitnodigende kat' genoemd? En waarom heft deze kat zijn poot op naast zijn oor?
Voor westerlingen mag dit gebaar wellicht vreemd lijken, maar het vertoont opmerkelijke gelijkenissen met de Japanse manier van begroeten. In Japan (en China) nodigen mensen anderen uit door hun handpalm naar buiten te draaien en hun arm en vingers herhaaldelijk naar voren te bewegen. In de meest gangbare legende van de maneki neko, vergist Heer Naotaka Ii zich in dit gebaar, dat lijkt op de beweging die een kat maakt wanneer hij zijn poot achter zijn oren veegt.
Aangezien deze lucky cat de grenzen heeft overschreden om het Westen te bereiken, zijn er versies waarin de palm naar achteren is gedraaid, als een herinnering aan het westerse gebaar van uitnodiging.
De maneki neko kan zijn rechterpoot, linkerpoot of soms beide tegelijkertijd omhoog doen. Wanneer de kat zijn linkerpoot optilt, trekt hij klanten aan, terwijl het optillen van de rechterpoot geluk en voorspoed symboliseert, of andersom. De betekenis van de opgeheven poot kan variëren afhankelijk van de tijd en regio, en er zijn talloze en gevarieerde overtuigingen over dit onderwerp.
Desalniettemin lijkt er consensus te zijn onder Japanners dat hoe hoger de poot van de kat is, hoe meer geluk hij aantrekt (of hoe verder het geluk vandaan komt). In de loop der tijd zijn de poten van de maneki neko steeds hoger geworden, en het is zelfs mogelijk om aan de hand van deze hoogte te bepalen hoe oud de kat is.
Sommige modernere versies van de maneki neko hebben een opgeheven poot die heen en weer zwaait dankzij een batterij of zonnepaneel. Deze op zonne-energie werkende maneki neko herhaalt dan zijn welkomstgebaar keer op keer.
Kleurvariaties van de Japanse gelukskat
De betekenis van de maneki neko kan variëren afhankelijk van de kleur van het beeldje.
- Driekleur: dit is de meest voorkomende versie van de kat, wit met zwarte en rode vlekken. De kleur van deze vacht is zeldzaam bij Japanse bobtails, het kattenras dat model stond voor de maneki neko. In Japan wordt deze "drievoudige vacht" mi-ke genoemd.
- Wit: Dit is de op één na populairste versie. Wit staat in Japan symbool voor zuiverheid en geluk.
- Zwart: van deze kleur wordt gedacht dat het boze geesten afweert. Zwarte katten zijn populair bij vrouwen, omdat ze agressors op afstand houden.
- Rood: dit is een beschermende kleur die wordt geassocieerd met gezondheid en wordt verondersteld kwade geesten en ziekten af te weren.
- Goud: deze kleur wordt geassocieerd met rijkdom en trekt financieel fortuin aan.
- Groen: een groene maneki neko wordt geassocieerd met succes op school en universiteit.
- Roze: deze kleur is verre van traditioneel, maar wel populair geworden en wordt geassocieerd met liefde.
De verschillende kenmerken van maneki neko
Deze emblematische kat wordt vaak afgebeeld met symbolen op zijn buik of voorwerpen tussen zijn poten. Meestal draagt de maneki neko een rode halsband om zijn nek met een belletje en een decoratief slabbetje. Deze attributen vertegenwoordigen de accessoires die de katten van rijke Edo-eigenaren droegen.
Soms houdt de maneki neko een grote gouden munt tegen zijn buik, een zogenaamde Koban. Deze gouden munt, ter waarde van één Ryô, was in het Edo-tijdperk de gangbare munteenheid (nu vervangen door de Yen). Vaak heeft de Koban een inscriptie waarop staat dat deze munt tien miljoen Ryô waard is, wat rijkdom symboliseert en de kat geluk en voorspoed brengt voor zijn eigenaar. Het is zelfs gebruikelijk voor Japanners om een munt op het beeldje te leggen, vergelijkbaar met het werpen van een munt in een put of fontein in westerse culturen.
Waar kan ik een Maneki neko kopen?
Wie zou er nu nee zeggen tegen een dosis geluk, fortuin en rijkdom? Zeker niet wanneer de brenger van geluk er zo schattig uitziet als de maneki neko.
Ontdek onze Maneki Neko-collectie, waarin je deze iconische kat in verschillende vormen kunt vinden. De maneki neko is al geruime tijd beschikbaar in diverse producten zoals armbanden, beeldjes, windgongen, sleutelhangers en zelfs spaarpotten.
Wens je vrienden geluk met deze Japanse geluksbrenger en haal zelf ook geluk en voorspoed in huis!
