Wie heeft er nou niet ooit een papieren vliegtuigje of een papieren kikker gevouwen? Van kraanvogels tot bloemen tot springende kikkers, de Japanse kunst van origami boeit zowel jong als oud over de hele wereld. Deze eeuwenoude kunstvorm heeft zich sterk ontwikkeld in het Land van de Rijzende Zon, waar de Japanners worden beschouwd als meesters van het vak. Er wordt zelfs beweerd dat origami een manier is om volledig bewustzijn te bereiken.
Ontdek de geschiedenis van deze oude Japanse vouwkunst, de gezondheidsvoordelen en de diverse vouwtechnieken.
De ware oorsprong van origami
Sommigen geloven dat de kunst van het vouwen van papier om vormen te creëren is ontstaan in China tijdens de Han-dynastie, onder de naam "Zhe Zhi". In het verleden werden papieren offers verbrand tijdens Chinese begrafenisrituelen. Anderen zijn van mening dat de kunst van het vouwen al lang voor de komst van papier bestond in de Japanse cultuur. Hoewel de oorsprong onzeker blijft, kwam origami voor het eerst aan het licht in het Land van de Rijzende Zon onder de bekwame handen van grote Japanse meesters. De kunstvorm werd rond de 7e eeuw door boeddhistische monniken naar de archipel geïmporteerd en staat wereldwijd bekend onder de Japanse naam. "Origami" is afgeleid van het werkwoord "oru", wat "vouwen" betekent, en "kami", wat "papier" betekent.
Origamivouwen van twee kraanvogels, uit het eerste bekende boek over origami, Hiden senbazuru orikata, gepubliceerd in Japan in 1797. Bron: Wikipedia
De evolutie van origami in Japan
Bij de introductie van origami in Japan was papier een zeldzaam en kostbaar goed. Het werd uitsluitend gevouwen tijdens religieuze ceremonies om te dienen als decoratie, om een godheid te symboliseren of tijdens Shinto-huwelijksrituelen. Origami evolueerde vervolgens in boeddhistische praktijken voordat het zijn weg vond naar de bushi-krijgers, voor wie de papieren bloem een symbool van vriendschap werd. Ook de adel van het keizerlijke hof presenteerde graag hun geschenken op prachtig gevouwen vellen papier.
Pas in de Edo-periode verspreidde origami zich onder de algemene bevolking. Met de democratisering van papier werd deze kunstvorm toegankelijker. Origamiconstructies werden gebruikt voor recreatieve doeleinden, dienden als geluksbrenger en er verschenen diverse boeken over technieken. Vanaf 1800 maakte origami deel uit van het schoolprogramma voor Japanse kinderen. Na de Tweede Wereldoorlog overschreed origami zijn grenzen, mede dankzij de invloedrijke meesters Yoshizawa en Uchiyama en hun talloze creaties. Tegenwoordig beheersen de meeste Japanners de kunst van het maken van de emblematische kraanvogel.
Wat is het doel van origami?
Vroeger werd origami gebruikt voor religieuze, spirituele of decoratieve doeleinden, maar tegenwoordig is het vooral een creatieve bezigheid die zowel kinderen als volwassenen vermaakt.
Vroege waarnemingen door wetenschappers wezen op positieve effecten op de gezondheid en ontwikkeling van kinderen. Dit werd opgemerkt door de Duitse pedagogen Friedrich Fröbel en Rudolf Steiner, pioniers in alternatief onderwijs. Origami is ideaal voor het ontwikkelen van fijne motoriek en biedt kinderen op een plezierige manier inzicht in meetkunde. Het kan individueel of in groepen als gezamenlijke activiteit worden beoefend. In Japan wordt origami onderwezen als een ambacht op basisscholen, waar het de concentratie verbetert en precisie, geduld en vaardigheid vereist. Het vouwproces moet nauwkeurig worden gevolgd om het beoogde object te verkrijgen. Ten slotte wordt origami beschouwd als een uitstekend medium voor creativiteit, waarbij met een dosis fantasie eindeloos veel vormen en figuren kunnen worden gecreëerd.
Regelmatige beoefening van origami wordt door wetenschappers beschouwd als een uitstekende manier om het geheugen te trainen en stress te verminderen. De activiteit vereist veel aandacht, waardoor alledaagse zorgen tijdelijk worden vergeten, de geest wordt geleegd en een staat van volledig bewustzijn kan worden bereikt.
🤷♀️ De verschillende soorten origami
Met traditionele origami is het mogelijk om dieren, bloemen of objecten zoals dozen of boten te creëren, allemaal geïnspireerd op oude vouwtechnieken. Een vierkant vel papier wordt met een reeks technieken gevouwen om een specifieke figuur te vormen, dit alles zonder het gebruik van knippen of lijm. Sommige vormen zijn zeer eenvoudig te maken, terwijl andere meer complexe handelingen vereisen.
Tegenwoordig bestaan er diverse varianten van origami. Onder de verschillende stromingen is er modulaire origami, waarbij verschillende modules worden samengevoegd om driedimensionale objecten te creëren, zoals bij 3D-origami. Action origami verwijst naar geanimeerde modellen, waaronder het bekende voorbeeld van de springende kikker. Verder zijn er origamitechnieken met nat papier, bekend als nat vouwen, die dichter bij beeldhouwen staan. Andere varianten omvatten froissing, waarbij verkreukeld papier wordt gebruikt, en plooien, waarbij hoeken van 45° en 90° worden toegepast.
De grote origami meester
Akira Yoshizawa, grootmeester van origami. Bron: alchetron.com
In de 20e eeuw verwierf de kunst van het vouwen internationale bekendheid dankzij de vooraanstaande Japanse meester Akira Yoshizawa. Deze auteur van talloze boeken wordt beschouwd als de grondlegger van de moderne origami en wordt toegeschreven met het creëren van meer dan 50.000 patronen. Naast zijn overvloedige creaties heeft de origamist ook het coderingssysteem voor diagrammen bedacht. Bovendien wordt hem toegeschreven dat hij het concept van nat vouwen heeft ontwikkeld, waardoor zijn creaties een natuurlijker uiterlijk krijgen. Akira Yoshizawa was zich ook al vroeg bewust van de positieve effecten van deze creatieve bezigheid op de geest. Hij verkondigde steevast: "Als de handen bezig zijn, is het hart kalm."
De kraanvogel, het meest iconische origamidier
Wanneer origami ter sprake komt, is de kraanvogel ongetwijfeld het eerste beeld dat opkomt. En terecht, want deze vogel draagt in Japan een diepe symboliek met zich mee, geassocieerd met een lang leven, vrede en geluk. Volgens de legende zou de wens van degene die duizend aan elkaar gebonden origami kraanvogels maakt, vervuld worden. Hier vind je een handleiding om een prachtige Japanse kraanvogel in origami te creëren.
Hoe te beginnen met origami?
Het goede nieuws is dat je voor de kunst van het vouwen maar heel weinig materiaal nodig hebt. In feite heb je alleen een vel papier nodig. Origami vereist echter wel veel geduld en precisie.
Welke materialen heb je nodig om origami te maken?
Een vierkant stuk papier van 12 x 12 cm of 15 x 15 cm is perfect om mee te beginnen. Het gewicht mag niet meer zijn dan 90 g/m² om het vouwen makkelijker te maken. Sommige origamisten gebruiken een vouwgereedschap, maar meestal is vingerkracht voldoende. Dit gereedschap kan echter handig zijn als je een bepaalde dikte bereikt of voor mini-origami. Over het algemeen is één vel genoeg voor de meeste vormen, maar voor sommige complexere origami heb je er mogelijk meerdere nodig. Sommige modellen vereisen een rechthoekig formaat of zelfs stroken papier. Een origamiboek of een videotutorial kan je begeleiden bij de verschillende stappen om de magie te laten gebeuren.
Wat is het beste papier voor origami?
Om te beginnen kun je printerpapier gebruiken dat je in vierkantjes knipt. Je kunt ook kiezen voor vloeipapier of kraftpapier. Als je wat meer ervaring hebt, kun je gekleurd origamipapier of papier met een patroon aanschaffen. Washi-papier is ook een uitstekend medium omdat het zowel flexibel als sterk is.
👉 Met zijn prachtige Japanse motieven is dit blok Japans origami papier perfect voor al je creatieve workshops!
Leer de basis van papiervouwen
Vouwen, plooien, gladstrijken... dit zijn de instructies voor de vouwkunstenaar! Bij het maken van origami dien je de instructies op de diagrammen te volgen. Het gebruikte symbolen systeem heet solfège, waarbij lijnen de vouwen voorstellen en pijlen de uit te voeren handeling aanduiden.
Vouwen en basisvormen
De dalvouw creëert een V-vorm, terwijl de bergvouw een omgekeerde V vormt. Deze twee vouwen vormen samen de zigzagvouw. De omgekeerde binnen- of buitenvouw kan ook worden gebruikt om bijvoorbeeld de snavel van een vogel te maken. Andere veelvoorkomende vouwen zijn onder andere de blaadjesvouw, het konijnenoor en de platte vouw. Veel origamipatronen beginnen met een reeks basisvouwen, ook wel bekend als bases. Enkele populaire bases zijn de visbasis, de vliegerbasis, de waterbom en de diamantbasis. Door deze basistechnieken te beheersen, leg je de fundering voor het creëren van een breed scala aan origami ontwerpen.
Zo, nu ken je alle ins en outs van de Japanse origamikunst. Ben je er klaar voor om met slechts een paar eenvoudige stappen een stuk papier om te toveren tot een kikker of een kraanvogel?
